- By: Anna Krawczuk
- zwolnienie od kosztów sądowych
- mar 21
- Comments (0)
Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych w sprawach cywilnych służy ochronie prawa do sądu zagwarantowanego każdemu człowiekowi. Zdarzają się sytuacje, iż strona chce wnieść pozew do sądu, jednak ze względu na sytuację życiową, materialną oraz wysokie koszty sądowe nie ma takiej możliwości. W wyniku zwolnienia wnioskodawcy, koszty obciążają tymczasowo Skarb Państwa.
Kto może ubiegać się o zwolnienie od kosztów?
Zgodnie z art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że:
-
- nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny
-
- lub ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek.
Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych stanowi w istocie pomoc Państwa dla osób, które ze względu na ich szczególnie trudną sytuację materialną nie mogą ponieść tych kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, zwłaszcza osób bezrobotnych, chorych, samotnych, bez źródeł stałego dochodu i bez majątku, w przypadku których oddalenie wniosku o zwolnienie od kosztów naruszyłoby ich prawo do sądu (Postanowienie Sądu Najwyższego z 23.01.2019 r., I CZ 1/19).
Ubieganie się o pomoc państwa przez zwolnienie od kosztów sądowych jest dopuszczalne dopiero w sytuacji, gdyby oszczędności poczynione przez stronę we własnych wydatkach do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania siebie i rodziny okazały się niewystarczające (Postanowienie Sądu Najwyższego z 24.09.1984 r., II CZ 104/84).
Jeżeli opłata sadowa nie przekracza jednomiesięcznego dochodu strony wnioskującej o zwolnienie od kosztów – to nie ma podstaw by uznawać, że nie jest ona w stanie ponieść kosztów sądowych (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14.10.1983r. OSNCP 1984r.).
Ponadto, może ubiegać się również osoba prawna lub jednostka organizacyjna, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie.
Co trzeba zrobić, by uzyskać zwolnienie od kosztów?
Wnioskodawca może złożyć wniosek pisemnie w sądzie właściwym dla rozpoznania sprawy lub w sądzie, w którym sprawa się już toczy bądź ustnie do protokołu podczas rozprawy. We wniosku należy wskazać czy wnosi o zwolnienie w całości lub w części. Wniosek można złożyć na każdym etapie sprawy, często jest składany wraz z pozwem.
Do wniosku należy dołączyć wypełniony osobiście formularz, którego wzór zawarty jest w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym. W formularzu wskazać trzeba między innymi: ilość osób będących we wspólnym gospodarstwie domowym, stan majątkowy oraz posiadane nieruchomości. Powinno się również dołączyć niezbędne dokumenty świadczące o sytuacji wnioskującego, np. druk PIT lub zaświadczenie o otrzymywanej rencie. Wniosek nie podlega opłacie.
Co obejmują koszty sądowe?
Do kosztów sądowych należą: opłaty sądowe określone w ustawie o kosztach sądowych oraz inne wydatki m.in. koszty wynagrodzenia biegłego, tłumaczy, koszty przeprowadzania dowodów, zwrot kosztów podróży świadków.
Jakie kwoty podlegają zwolnieniu?
Ustawodawca nie wprowadził żadnych ograniczeń w zakresie minimalnej czy maksymalnej kwoty. Każda sytuacja analizowana jest oddzielnie, biorąc pod uwagę wysokość kosztów, które mają zostać poniesione oraz predyspozycje strony.
Należy mieć na względzie, że zwolnienie od kosztów sądowych jest odstępstwem od ogólnej zasady ich uiszczania. To instytucja stosowana wyjątkowo, uzasadniona tym, że osoba, która poniosłaby koszty, zostałaby narażona na uszczerbek bądź poniosłaby uszczerbek utrzymania dla siebie lub rodziny.
O czym należy pamiętać przy zwolnieniu od kosztów?
Mimo zwolnienia od kosztów sądowych, w przypadku przegrania sprawy, strona musi uiścić zasądzone wynagrodzenie z tytułu kosztów zastępstwa procesowego stronie przeciwnej.
Ponadto należy zwrócić uwagę, iż w ustawie enumeratywnie wskazano rodzaje pism niepodlegających opłacie oraz katalog osób, które są zwolnione z kosztów z mocy ustawy (art. 95 i 96 ustawy o kosztach sądowych).
